بررسی علل، علائم و درمان آرتروز زانو
فهرست مطالب
- 1 آنچه در این مقاله می خوانید…
- 2 کلیاتی درباره مفاصل
- 3 دسته‌بندی ساختاری مفاصل
- 4 آرتروز مفاصل
- 5 عواملی که روند آرتروز زانو را تسهیل می‌کنند
- 6 علایم و نشانه‌های آرتروز
- 7 مهمترین نتایج رادیولوژی از ناحیه زانوی بیماران مبتلا به آرتروز زانو
- 8 درمان رایج آرتروز زانو
- 9 درمان نوین آرتروز زانو با پی‌آرپی (PRP)
- 10 سخن پایانی
آنچه در این مقاله می خوانید…
در این مقاله به بررسی علل، علائم و درمان آرتروز زانو می‌پردازیم. این بیماری به‌خصوص در زانو، یکی از مهمترین چالش‌های سلامتی در میان افراد مسن محسوب می‌شود و می‌تواند تاثیرات چشمگیری بر کیفیت زندگی داشته باشد.
مفاصل بخش‌های کلیدی از سیستم اسکلتی انسان هستند که نقش اساسی در حرکت و پایداری بدن ایفا می‌کنند. بدون وجود مفاصل، حرکت در بدن انسان غیرممکن می‌شد و کارهای روزمره مانند راه رفتن، نشستن، یا حتی حرکات ظریفی چون نوشتن، دچار اختلال می‌شد. مفاصل از طریق ارتباط و اتصال استخوان‌ها با یکدیگر، انعطاف‌پذیری و حرکات متنوعی را امکان‌پذیر می‌کنند.
از این‌رو، درک ساختار و عملکرد مفاصل برای حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با آن‌ها، اهمیت بالایی دارد.
کلیاتی درباره مفاصل
َمفصَل یا بندگاه، محل و همچنین وسیله اتصال استخوان با یک یا چند استخوان دیگر است. تمام حرکاتی که توسط انسان صورت می‌گیرد بدون وجود مفصل انجام‌پذیر نیست. به‌طور کلی می‌توان مفصل‌ها را به دو دسته تقسیم کرد: دسته اول مفصل‌هایی که حرکت زیاد دارند، یعنی دو استخوان می‌توانند در محل اتصال تحرک زیادی داشته باشند، مانند: مفصل آرنج، زانو، مچ دست‌ها، و پاها، دسته دوم مفصل‌هایی که استخوان‌های جمجمه، و پا حرکت بسیار مختصری دارند، مانند: مفصل‌های بین مهره‌ها، ساختمان این دو نوع مفصل با یکدیگر فرق دارد.
دسته‌بندی ساختاری مفاصل
در دسته‌بندی ساختاری سه گونه مفصل شناخته می‌شود:
- مفصل رشته ای: که با بافت همبند معمولی متراکمی که الیاف کلاژن زیادی دارد پیوند یافته‌اند. مانند درز بین استخوان‌های جمجمه.
- مفصل غضروفی: که با غضروف به هم پیوسته‌اندهمچون ستون فقرات.
- مفاصل سینوویال: که مستقیماً پیوند ندارند. این مفصل‌ها دارای حرکت بوده و از این رو فاصله اندکی بین دو استخوان موجود می‌باشد که فضایی به نام حفره مفصلی را تشکیل می‌دهد. این حفره با مایع لغزنده و چسبناکی به نام مایع سینوویال پرشده است همچون مفصل زانو.
آرتروز مفاصل
آرتروز مفاصل از عوامل شایع ایجاد درد در افراد بالاتر از چهل سال است. در این میان آرتروزمفصل زانو، شایع‌ترین بیماری تخریبی از میان مفاصل بدن می‌باشد. میزان ابتلا در خانم‌ها نسبت به آقایان بیشتر است.
آرتروز یک بیماری تخریبی در مفصل است از این بیماری به نام‌های استئوآرتریت و استئوآرتروز نیز یاد می‌کنند. تخریب پیشرونده مفصل در جامعه ما به نام آرتروز معروف است. با توجه به اینکه بیماری با افزایش سن پیشرفت می‌کند به آرتریت پیری نیز معروف است. علاوه برسن، علل ژنتیکی، نوع شغل و حرفه، چاقی، عوامل هورمونی و نژاد نیز می‌تواند در بروزاین بیماری دخیل باشند.
مهمترین مشخصه آرتروز، تخریب تدریجی غضروف مفصلی است. قسمت دو انتهای هر استخوان، از غضروف که از بافتی انعطاف‌پذیر است ساخته شده‌است. با شروع بیماری آرتروز زانو، غضروف انتهای تحتانی استخوان ران (فمور) و غضروف قسمت فوقانی استخوان درشت نی (تیبیا) به تدریج دچار تغییرات تخریبی (دژنراتیو) می‌گردد. به همین ترتیب درگیری و آسیب غضروف کشکک به آرتروز این ناحیه منجر می‌شود؛ بنابراین آرتروز مفصل زانو در دو ناحیه تیبیوفمورال (مفصلی که بین استخوان ران و ساق ایجاد می‌شود) و مفصل کشککی-رانی(مفصلی که بین کشکک زانو و مفصل زانو وجود دارد) می‌تواند ایجاد شود.
علت اصلی تخریب غضروف در بیماری آرتروز، عدم وجود عروق خونی جهت تغذیه این ناحیه می‌باشد و ازطرفی غضروف مفصلی فاقد عصب است و به هنگام آسیب دردی حس نمی‌شود که همین مسئله زمینه تخریب بیشتر را فراهم می‌کند. البته تغذیه غضروف از طریق غشاء سینوویال و حرکات مفصل انجام می‌شود.
عواملی که روند آرتروز زانو را تسهیل می‌کنند
عواملی که روند آرتروز زانو را تسهیل می‌کنند عبارتنداز:
- ضربه
- پارگی عناصر مفصل زانو (مثلاً منیسک‌ها، رباط‌ها و کپسول مفصلی
- بیماری کندرومالاسی کشکک نرم شدن غضروف زیر کشکک) و موارد دررفتگی مکرر آن
- شکستگی‌ها ی درون مفصلی و دررفتگی‌ها
- وجود بیماری‌های مفصلی (همانند آرتریت روماتوئید یا بیماری عفونی در مفصل و…
- تغییر شکل‌ها (دفورمیتی‌ها) ی مفصل زانو که عبارتنداز: پای ضربدری، پای پرانتزی ، خم شدن مفصل زانو یا عقب زدگی زانو (حرکت بیش از اندازه مفصل به سمت عقب)
- عدم کنترل فعالیت‌های روزمره که منجر به استرس بیش از اندازه به ناحیه زانو می‌گردد (مواردی چون چهارزانو نشستن، دوزانو نشستن، توالت طولانی مدت غیرفرنگی و بالا و پایین رفتن از پله‌ها به دفعات متوالی به خصوص پله‌هایی که شیب تند دارند.
- شغلی و حرفه‌ای که باعث فشار بیش ازحد به زانو می‌شود به ویژه افرادی که در طول فعالیت‌های کاری سخت، هیچگونه استراحتی به مفاصل جهت ترمیم و احیای مجدد نمی‌دهند.
- چاقی
- عوامل ژنتیکی
علایم و نشانه‌های آرتروز
- درد که با پیشرفت بیماری ایجاد می‌شود
- تغییر وضعیت عناصرمفصلی همانند التهاب تاندون‌ها و بورس‌ها، ضخیم شدن غشاء سینوویال و درگیرشدن استخوان‌های زیرغضروف که از عوامل مهم ایجاد درد مفصل زانو می‌باشند.
- خشکی مفصلی
- کاهش دامنه حرکتی مفصل که در مراحل پیشرفته بیماری ایجاد می‌شود.
- ضعف و آتروفی عضلات اطراف مفصل که در موارد کاهش دامنه حرکتی بوجود می‌آید.
- گاهی وجود سروصدا در حرکات مفصل
- گاهی تجمع مایع در مفصل دیده می‌شود.
- تغییرشکل در مفصل که درارتباط با آرتروز زانو بیشتر به صورت پای پرانتزی است.
- احتمال ایجاد کیست در ناحیه پشت مفصل که به کیست بیکر معروف است
مهمترین نتایج رادیولوژی از ناحیه زانوی بیماران مبتلا به آرتروز زانو
مهمترین نتایج رادیولوژی از ناحیه زانوی بیماران مبتلا به آرتروز زانو عبارتنداز:
- کاهش فضای مفصلی به خصوص در سمت داخل زانو. غضروف در عکس رادیولوژی مشخص نمی‌باشد و از طریق فضاهای مفصلی است که متوجه میزان آسیب می‌شویم.
- وجود اسکلروز زیر غضروف
- ایجاد زواید استخوانی به نام استئوفیت در حاشیه استخوان‌های مفصل
درمان رایج آرتروز زانو
تا کنون اقدامات درمانی زیر در طب کلاسیک برای درمان آرتروز زانو در نظر گرفته شده است:
- درمان دارویی بصورت تجویز ضد التهاب‌ها و یا مسکن‌ها برای کاهش درد مفصل زانو.
- تغییر در سبک زندگی بصورت اقدام برای کنترل وزن، درصورت وجود چاقی، کنترل فعالیت‌های روزمره (پرهیزازچهار زانو نشستن، پرهیزاز دو زانو نشستن، کاهش شیب پله‌های منزل، بالا و پایین رفتن از پله‌ها به صورت یک پله-یک پله که مستلزم صبر و حوصله می‌باشد، پرهیزاز وضعیت‌های ثابت که زانو در یک حالت به مدت طولانی قرار می‌گیرد و در نهایت عدم انجام حرکات جهشی-چرخشی و تند.
- تقویت عضلات اطراف مفصل زانو: با تقویت عضلات میزان فشار روی مفاصل کاهش می‌یابد که نوع تمرین و شدت آن از طریق فیزیوتراپیست تنظیم می‌شود.
- تحرک مفصل به صورت کنترل شده: با توجه به اینکه غضروف فاقد عروق خونی است، حرکات طبیعی نقش بسزایی در تغذیه غضروف دارد
- ترک حرکات و فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد می‌شوند.
- بهتر است در موارد شدید بیماری تنظیم برنامه درمانی در ارتباط با محیط فرد صورت گیرد، مسائلی ازقبیل استفاده از تخت، تنظیم ارتفاع تخت با توجه به قد فرد و به ویژه آموزش استفاده از وسایل کمکی همانند عصا و واکر.
- استفاده از زانوبند و وسایل کمکی طبق نظر پزشک
- آب درمانی (هیدروتراپی)
- درمان با عمل جراحی. زمانی‌که درد و مشکلات مفصل خیلی شدید است، عمل جراحی طبق نظر پزشک متخصص جراحی ارتوپد ضرورت می‌یابد.
درمان نوین آرتروز زانو با پی‌آرپی (PRP)
علاوه بر روش‌های رایج درمان آرتروز زانو که شامل تغییر در سبک زندگی، تمرینات تقویتی، داروها و در موارد حاد جراحی است، امروزه روش‌های جدیدتری مانند درمان با پی آر پی (PRP) نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند. این روش به‌عنوان یک درمان طبیعی و کم‌تهاجم، با استفاده از فاکتورهای رشد موجود در پلاکت‌های خون، فرآیند ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده در مفصل را تسریع می‌کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد پی‌آرپی و چگونگی تأثیر آن در درمان آرتروز زانو، می‌توانید مقاله مفصل ما در این زمینه را مطالعه کنید. برای مطالعه بیشتر کلیک کنید.
سخن پایانی
مفاصل نقش حیاتی در عملکرد صحیح بدن و توانایی حرکت ایفا می‌کنند. انواع مختلف مفاصل، بسته به ساختار و عملکردشان، دامنه حرکتی متفاوتی دارند که همگی برای انجام فعالیت‌های روزمره ضروری هستند. یکی از مشکلات شایع مفاصل، آرتروز است که به‌ویژه در زانو، به‌عنوان یکی از مهمترین عوامل محدودکننده حرکتی و ایجاد درد در سنین بالا شناخته می‌شود.
با وجود اینکه آرتروز یک بیماری تخریبی و پیشرونده است، می‌توان با مدیریت صحیح، از جمله تغییر در سبک زندگی، تقویت عضلات، و در صورت لزوم استفاده از درمان‌های دارویی و جراحی، علائم آن را کنترل کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. آگاهی از عوامل مؤثر بر این بیماری و پیشگیری از آن می‌تواند نقش مؤثری در حفظ سلامت مفاصل و افزایش طول عمر مفید آن‌ها داشته باشد.
آیا این نوشته برایتان مفید بود؟
